Thema’s en opgaven

Het Watertorenberaad werkt vanuit thema’s en opgaven die vanuit de leden worden aangedragen.  Vraagstukken komen vanuit de praktijk, niet uit theorie.

Thema’s

Bij de start van het watertorenberaad zijn een aantal thema’s opgesteld waar het Watertorenberaad zich mee bezig houdt. De thema’s die hieronder beschreven worden, vormen nog steeds de basis van ons werk. Inmiddels hebben we ons verder gespecialiseerd en worden deze thema’s ingezet bij het vervullen van de door onszelf benoemde opgaven.

Anders plannen

Onder de noemer ‘anders plannen’ zoeken we naar het concreet maken van co-creatie die start bij de eindgebruiker en de rol van professionele partijen zoals de gemeente, ontwikkelaars, beleggers, corporaties en ontwerpers. Maar we kijken ook hoe we omgaan met de valkuilen van ‘alles draait om de klant’. Hoe kan je de dagelijkse zoektocht en daaruit voortkomende flexibiliteit vervatten in een dynamisch proces waarbij er wel sprake is van een “stip” op de horizon maar waarvoor het eindbeeld niet tot in detail is vastgelegd?

In de pilot Sluisbuurt hebben we nieuwe planvormen aangereikt als Narratief en Common line die samenwerkende partijen helpen gebiedsontwikkeling op een andere wijze te beginnen en de rol van de overheid anders definiëren.

Anders samenwerken

Andere partijen, rollen en manieren van samenwerken vragen om nieuwe vormen voor samenwerkingsovereenkomsten (SOK’s). Met het gedachtegoed ‘samenwerkingsovereenkomst op één A4-tje’ zoeken we niet alleen naar vereenvoudiging van te maken afspraken, maar ook naar het scheiden van hoofd- en bijzaken (wat leg je wel en niet vast) en het omgaan met onzekerheid. Hoe leg je niet zozeer een project, maar wel een proces vast, wat voor afspraken maak je dan samen? De zoektocht leidt ons bijvoorbeeld langs een hoofdlijnenovereenkomst (HOK). Hierin spreekt men project- en procesbeginselen af die als flexibel kader dient voor afspraken met meerdere partners. Deze werkwijze zou gedwongen winkelnering binnen een PPS-afspraak vervangen om richting realisatieovereenkomsten (ROK) voor deelgebieden te werken.

Nieuwe vormen van samenwerken zijn –naast het bekende (collectief) particulier opdrachtgeverschap- voorts onder meer de gebiedscoöperatie of coöperatieve woonvormen. Inclusief het semi (!)-collectief  particulier opdrachtgeverschap.

Ander planologisch-juridisch instrumentarium

Wat zijn geschikte alternatieven voor het bestemmingsplan? Hoe voorkomen we dat de marktrealiteit en de planprocedures elkaar steeds bijten? Op dit moment blijven de veranderende plannen altijd achterlopen op de veranderende markt. Onder de noemer ander planologisch-juridisch instrumentarium zoeken we naar optimalisatie van wat nu aan instrumentarium beschikbaar is. Daarbij kijken we ook naar de mogelijk nieuwe rol van het wetgevend RO-kader. Veel van het denk- en zoekwerk heeft al mogen bijdragen aan de voorbereiding van de Omgevingswet.

In het kader van Vlottrekken van bouwprojecten adviseren wij regelmatig om flexibele en globale bestemmingsplannen op te stellen en de samenwerking vorm te geven in meebewegende afspraken tussen gemeente en ondernemer. Hoe om te gaan met het in wetten en regels vervatten van bandbreedtes en onzekerheden? Soms is meervoudig bestemmen heel handig, of is juist ‘negatief bestemmen’ een inspirerende oplossing.

Anders investeren

Investeren en onzekerheid vormen een lastige combinatie. Daarom zijn we op zoek naar de verbinding tussen vastgelopen grondexploitaties, de vaak krapper wordende vastgoedexploitatie en de ruimte en flexibiliteit die juist nodig is.
Is ‘naar rato’ investeren een oplossing? Op welke manier kan de eerste cash-flow op gang gebracht worden zonder dat forse voorinvesteringen nodig zijn? Kunnen de verduurzaming en het optimaliseren van andere bestaande kasstromen (inclusief bijvoorbeeld beheersbudgetten) hieraan bijdragen?

De zoektocht brengt ons ook bij hoe de financiering losgetrokken kan worden, bijvoorbeeld via alternatieve investerings- en financieringsvormen, zoals crowdfunding, kredietunies, financieringscoöperaties (obligatievormen), impact bonds en revolverende gebiedsfondsen.

OPGAVEN

Gebiedsontwikkeling moet zich richten op de toekomst. Hier is ook het Watertorenberaad actief mee bezig. Met oog op deze toekomst zien wij een aantal belangrijke opgaven:

Klimaatbestendige stad

Er wordt veel nagedacht over klimaatverandering en de invloed van de mens. Maar het tegengaan van klimaatverandering wordt nog niet vaak genoeg genoemd in combinatie met gebiedsontwikkeling. Het Watertorenberaad denkt hier wel actief over na.

De zeespiegel is gestegen en er is vaker sprake van extreem weer. Beide hebben grote invloed op onze omgeving. Het Watertorenberaad zoekt samen met private partijen naar innovatieve, concrete oplossingen om op deze veranderingen in te kunnen spelen. Op welke wijze kunnen slimme conceptuele en financiële koppelingen worden gemaakt tussen vraagstukken in stedelijke ontwikkeling en het Deltaprogramma (plannen van de overheid om Nederland te beschermen tegen hoog water)? Wat zou in de beslissingen over de stad moeten staan? En wat zou een stimuleringsprogramma kunnen inhouden?

Door middel van blue deals willen wij een aantal pilots uitwerken, waarin private doelstellingen ten aanzien van de ontwikkeling van steden gekoppeld worden aan de opgaven van komende jaren.  We zijn inmiddels gestart met Vianen en Zwolle.

Bij dit belangrijke onderwerp hebben we twee ambitieuze doelen:

  • In 2050 zijn al onze steden klimaatbestendig
  • In 2020 starten we in Nederland met het integreren van de klimaatopgave in gebiedsontwikkeling

In 2016 is een notitie opgesteld met 9 lessen rond stedelijke klimaatadaptatie.

Zorgzame stad

Wat de zorg betreft staat de samenleving tegenover een grote uitdaging. In de komende decennia zal de vraag naar zorg toenemen als gevolg van een vergrijzende samenleving en zal de zorgcapaciteit van het land afnemen. In gebiedsontwikkeling moet op integrale wijze rekening gehouden worden met de gedifferentieerde zorgvraag van de toekomst. Verzorgingshuizen vragen om een nieuwe bestemming en/of inrichting. Kleinschalige zorgcomplexen hebben de toekomst. Wij denken met onze leden en adviseurs na over de vorming van Zorgzame wijken en buurten.

Deze opgave komt bijvoorbeeld terug in de pilot Kralingen West, waar ook rekening is gehouden met zorg op afstand en de zelfredzame oudere.

Naar werkbare retailaanpakken

De retailmarkt wordt gekenmerkt door een bijzondere combinatie van een aantal tendensen: enerzijds een forse afname van winkelbestedingen, een toename van internetwinkelen en een veel sterkere focus van consumenten op beleving. Anderzijds zien we overprogrammering, toenemende leegstand, een kwalitatieve mismatch van retailplannen (verkeerde branchering, segmentering) danwel onvoldoende afstemming tussen partijen.

Vanuit dit perspectief zoeken de NRW en het Watertorenberaad samen naar een werkbare aanpak/oplossing. Hierbij is voor meerdere partijen, zowel markt als overheid, een rol weggelegd. Is er noodzaak tot een betere regierol? Gaat het om een nog ontbrekend collectief bewustzijn, gebrek aan visie of onvoldoende professionaliteit? Of botsende commerciële belangen?

Welke concrete aanpakken zijn denkbaar en vooral ook haalbaar en uitvoerbaar? Wat is daarvoor nodig?

Samen met een aantal partners zoals marktpartijen, gemeenten, provincie en Rijk (inclusief vertegenwoordiging vanuit het traject rondom de Retailagenda) ondernemen we deze zoektocht.

Lees nu de handvatten “Naar compacte vitale retailgebieden“.

Technologie

Technologie heeft een ontegenzeggelijke invloed op ons mensen, de manier waarop we samenleven en de gebouwde omgeving waarin we dit doen. De snelle technologische ontwikkelingen en nieuwe producten en toepassingen die daarbij horen hebben een steeds grotere impact. Ook op kansen en mogelijkheden voor vernieuwing in ontwikkeling van gebieden en gebouwen.

Hoe speelt de sector hierop in? Snappen we de kansen? Zien we de toepassingen? En zo ja, hoe geven we daar dan ruimte aan? Hoe maken we bijvoorbeeld stedelijke infrastructuren die een goede basis kunnen bieden om allerlei nieuwe producten en processen faciliteren (het ‘Urban Operating System’)? Samen met leden als gemeenten en gebiedsontwikkelaars is hier bijvoorbeeld een partij als Siemens binnen het Watertorenberaad van grote waarde.

Tegelijkertijd denken we in het Watertorenberaad na over gebruik van informatietechnologie en big data bij het klantgestuurd ontwikkelen. Met behulp van de toepassing van 3D software en digital co-design. Kan technologie bijdragen aan de procesomkering waarin de klant het uitgangspunt is?